Ασφάλεια ξυλογλύπτη - ξυλοτορναδόρου. Διαβάστε όσοι σκέφτεστε να ασχοληθείτε.

Λαμβάνω κατά καιρούς e-mail από ανθρώπους που μου ζητούν να τους πω δυό πράγματα για να τους βοηθήσω να ξεκινήσουν με την ξυλογλυπτική ή τον ξυλότορνο. Νιώθω, λοιπόν, πως πρέπει να γράψω δυό λόγια για την ασφάλεια του ξυλογλύπτη και του ξυλοτορναδόρου.  Διότι ο ενθουσιασμός που μας ωθεί να δώσουμε μορφή στο ξύλο είναι πολύ ωραίο πράγμα αλλά δεν πρέπει να δουλεύουμε εάν δεν γνωρίζουμε και τηρούμε κάποιους βασικούς κανόνες ασφαλείας. Άλλωστε,  κομμένα και σπασμένα δάχτυλα,  κομμένοι τένοντες, τραυματισμένα μάτια,  σπασμένη μύτη μόνο δυσάρεστα μπορεί να είναι και μαρτυρούν ότι κάτι δεν προσέξαμε.

Όποιος ασκεί τα δύο αυτά χόμπυ, του ξυλογλύπτη και του ξυλοτορναδόρου, δουλεύει με πάρα πολύ καλά ακονισμένα εργαλεία και, επιπλέον, ο τόρνος περιστρέφει το ξύλο με χιλιάδες στροφές το λεπτό. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή.

Ο κατάλογος όλων αυτών που πρέπει να προσέχει κανείς είναι τεράστιος μα θα προσπαθήσω να συνοψίσω τα βασικά.

Αν κάποιος έχει να προσθέσει κάτι, παρακαλώ να το γράψει σαν σχόλιο.

ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΙΚΗ

Σκαρπέλα:

Ο μόνος τρόπος για να μην κόψουμε τα δάχτυλά μας είναι να τα κρατούμε πίσω από την κόψη του σκαρπέλου ή του μαχαιριού.

Κρατάμε πάντα το σκαρπέλο και με τα δύο χέρια εκτός εαν χρησιμοποιούμε ματσόλα.

Κρατάμε το σκαρπέλο με το ένα χέρι στο τσάπι (ξύλινη λαβή) και το άλλο εκεί που η λάμα συναντά το τσάπι.

Δεν κρατάμε με το ένα χέρι το σκαρπέλο και με το άλλο το ξύλο. Το ξύλο είναι πάντα πιασμένο στον πάγκο με σφηκτήρα ή στη μέγγενη.

Εκτός, ίσως, από την περίπτωση που χρησιμοποιούμε ματσόλα, ο καρπός του μπροστινού χεριού πρέπει να ακουμπά στο ξύλο. Όταν δεν μπορεί να ακουμπά ο καρπός, ακουμπά ο αγκώνας.

Μαχαίρι:

Κρατάμε το μαχαίρι έτσι ώστε ο αντίχειρας να μην είναι μπροστά στην πορεία της λάμας.

Όταν ακουμπάμε το ξύλο στο σώμα μας δεν κόβουμε με το μαχαίρι προς το μέρος μας αλλά προς τα έξω.

Πάντα πρέπει ο καρπός ή κάποια δάχτυλα να βρίσκονται σε επαφή με το ξύλο. Πότε δεν κόβουμε στον αέρα.

Τα εργαλεία της ξυλογλυπτικής τα ακονίζουμε ώστε να κόβουν σαν νυστέρια. Το λέω εκ πείρας, όταν κοπούμε με τα σκαρπέλα μας δεν το καταλαβαίνουμε αμέσως. Νιώθουμε ένα τσίμπημα (κι αυτό όχι πάντα), το κοιτάζουμε και λέμε ότι είμαστε τυχεροί που δεν κοπήκαμε. Συνεχίζουμε τη δουλειά και μετά από λίγο βλέπουμε το ξύλο γεμάτο αίμα. Δεν πονάμε πουθενά και ψάχνουμε να βρούμε που έχουμε κοπεί. Τώρα νιώθουμε τυχεροί που δεν κόψαμε τένοντα (και το χειρότερο: άντε να καθαρίσει το αίμα από το ξύλο!!!).
Παρ' όλα αυτά,  περισσότερο επικίνδυνο από ένα σκαρπέλο / μαχαίρι που κόβει σαν νυστέρι, είναι εκείνο το σκαρπέλο / μαχαίρι που δεν είναι τόσο καλά ακονισμένο.

ΞΥΛΟΤΟΡΝΟΣ

- ΦΟΡΑΜΕ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ ΜΑΣΚΑ. Αρκετές φορές μου έχει φύγει το κομμάτι από τον ξυλότορνο. Κάποιοι λένε ότι δεν έρθει ποτέ επάνω σου αλλά η εμπειρία μου άλλα λέει. Χθες ακόμα έφυγε ένα κομμάτι που ζόρισα πειραματιζόμενος και ήρθε κατ’ ευθείαν στο πρόσωπο. Προχθές έβαζα ένα χάλκινο δαχτυλίδι σε ένα άλλο κομάτι και όταν το «έπαιρνα» ξεκόλησε η μία άκρη και με μαστίγωσε στο πρόσωπο. Κι αυτά είναι μόνο δύο παραδείγματα. Η μάσκα που έχω είναι ακριβότερη από τον ξυλότορνό μου αλλά σίγουρα αξίζει τα λεφτά που έδωσα.

- Δεν φοράμε γάντια. Μπορεί στην αρχή να φαίνεται λογικό να φορά κανείς γάντια όταν δουλεύει στον ξυλότορνο αλλά είναι πολύ επικίνδυνο.  Εάν το περιστρεφόμενο με 1000 – 2000 στροφές το λεπτό ξύλο «πιάσει» το γάντι οι συνέπειες είναι τραγικές για τα δάχτυλα και το χέρι μας. Τα χέρια δεν παθαίνουν τίποτα από το ξύλο που κόβουν τα σκαρπέλα. Φοράμε γάντια με «κομμένα δάχτυλα» μόνο όταν «ξεχοντρίζουμε» ένα κομμάτι που έχει ακόμα τη φλούδα του και ακόμα και τότε μόνο εάν είναι απαραίτητο. Μόνο εάν τα κομμάτια της φλούδας μας πονάνε ή μας τρυπάνε.

- Δεν φοράμε ριχτά ρούχα. Δεν φοράμε φαρδιά μανίκια. Δεν φοράμε αλυσιδές στο λαιμό. Δεν φοράμε κοσμήματα στον καρπό. 1000 – 2000 στροφές το λεπτό...

- Είναι καλύτερα να περιμένουμε να σταματήσει να περιστρέφεται το κομμάτι που έχουμε στον τόρνο προτού αλλάξουμε τη θέση της βάσης του σκαρπέλου.

- Πάντα πρέπει να βεβαιωνόμαστε ότι το κομμάτι έχει πιάσει καλά στο τσοκ και ότι δεν θα χτυπήσει πουθενά όταν εκκινήσουμε τον τόρνο.

- Δεν πρέπει να φτάνουμε τα εργαλεία μας στα άκρα των δυνατοτήτων τους. Είναι πολύ έυκολο να ξεπεράσουμε το όριο. Το κάθε εργαλείο κάνει κάποια πράγματα.

- Ο τόρνος «βάλει» σε όλη την περιοχή που είναι κάθετη στο μήκος του τραπεζιού του. Δεν θα πρέπει να αφηνούμε άλλους να στέκονται σε αυτήν την περιοχή.

- Προσοχή, όταν ένα κομμάτι εκτοξευτεί και χτυπήσει σε κάποιον τοίχο ή στο ταβάνι, μετά μπορεί να προσγειωθεί οπουδήποτε μέσα στο εργαστήρι. Χρειάζεται διπλάσια προσοχή όταν δεν είμαστε μόνοι στον χώρο.

- Ακολουθούμε τις οδηγίες του κατασκευαστή.